ТАТАРХАНӘ

Сүзне тыңлый белү

• Сөйли белсәң, тыңлый да бел!
• Суның башы болактан,

Сүзнең башы колактан.

• Сүз бер, колак ике.
• Сүзне тыңлаганга әйт.
• Үзең сөйли башлаганчы, кеше сүзен тыңлап бетер.
• Һәр әйткәнне тыңлама,

Һәр белгәнне сөйләмә.

• Бар да сөйләгәндә берәү дә ишетми.
• Белдеклегә бер әйтсәң дә колагының эчендә,

Белдексезгә биш әйтсәң дә колагының тышында.

• Әйткәнне тыңла,

Сөйләгәнне аңла!

• Кешенең сүзен өзмә.

Ата-ана, аларга хөрмәт

• Алтын канат атаң бар, көмеш садак анаң бар.
• Ата-ана гаебен тикшерү бала эше түгел.
• Ата-ана йөрәгенең тирәнлеген балалар белми.
• Ата-ана теләге
  Утка-суга батырмас.
• Ата-ананы тыңлаган — адәм булган, тыңламаган — әрәм булган.
• Ата-анасына игелек күрсәтмәгән,
  Олыгайгач үзе дә игелек күрмәс.
• Ата-анасын хурлаган үзен хурлаган булыр.
• Ата аркасы — кала аркасы.
• Ата — беләк,
  Ана — йөрәк.
• Ата — җизнә,
  Ана — казна.
• Ата — йортның матчасы,
  Ана — йортның өрлеге,
  Балалар — стенасы.
• Ата йөрәге — таудан өлкән,
  Ана йөрәге — диңгездән тирән.
• Атаның каны, ананың сөте.
• Атаң-анаң — чын дусың,
  Дус-ишләрең — юлдашың.
• Атаң кебек кешегә тел озайтма.
• Атаңа ни кылсаң, алдыңа шул килер.
• Атаңны башыңда тот,
  Аңаңны учыңда тот!
• Ата өчен улы җан бирсә, улга дан.
• Ата сүзен тыңламаганны, атауга ыргытканнар, ди.
• Атасы барның бәхете бар.
• Атасын алдаган илен дә алдар.
• Ата угылының үзеннән шәбрәк булуын тели.
• Ахмак малай ата-анасын үзенә дошман дип уйлый.
• Ачтан үлсәң дә, ата-анаңны ташлама!
• Аю да баласын «йомшагым» ди.
• Бу дөньяда өч нәрсә эзләп табылмас: бере ата, бере ана, бере карендәш.
• Әти тунын күтәреп кисәң, тап-таман.
• Әткәй — шикәр, әнкәй — бал.
• Йомырка тавыкны өйрәтми.
• Мөгезен кем сындырганны болан онытмас,
  Атасын кем хур иткәнне олан онытмас.
• Үзең бел, ата-анаңа киңәш ит.
• Ымны белмәгән нине белсен?
  Атасын белмәгән кемне белсен?
• Эт атасын танымас.

Ана

• Ана дигән хәзинә.
• Анаңдай ана булмас.
• Анаң өчен уч төбендә тәбә куырсаң да бурычыңны кайтара алмассың.
• Анаң хәерче булса да аңардан китмә.
• Ана — шәфкать диңгезе.
• Ана яхшылыгын авырсаң белерсең.
• Анасыз корт бал җыймас, бал җыйса да мул җыймас.
• Анасыз корт ил булмас.
• Анасына өргән эт бүре авызына төшәр.
• Суга ага башлагач, бабай да: «Әнием!» дип кычкырган.
• Әни суккан авыртмый.
• Әнкәм йорты алтын бишек.
• Йорт анасы белән корт анасы бер.
• Мең нәнкә дә бер әнкәне алыштыра алмас.
• Өйнең яме ана белән.
• Туган ана бер, туган Ватан бер.
• Үз анаңны яратсаң, минекен мыскыл итмә.
• Үз анасын зурлаган, кеше анасын хурламас.

Тел, сүз

• Акыллының теле күңелендә,

Тиленең акылы телендә.

• Акылы кысканың теле озын.
• Ана баланы ике кат тудыра:

Бер кат — тән биреп! Икенче кат — тел биреп!

• Анам биргән туган тел,

Атам биргән корал тел.

• Ана мәм биргән,

Ана тән биргән, Ана сөт биргән, Ана тел биргән!

• Алтыда белгән ана телең алтмышта онытылмас.
• Бик татлы булма кабып йотарлар,

Бик ачы булма — төкереп ташларлар.

• Аягы пычрак — өй пычратыр,

Теле пычрак — кеше пычратыр.

• Берәүнең кулы эшли,

Икенченең теле эшли.

• Бер телдә ун хикмәт,

Ун телдә йөз хикмәт.

• Бит күрке күз,

Тел күрке сүз.

• Дөньяда иң татлы нәрсә дә — тел,

Иң ачы нәрсә дә — тел.

• Әдәп башы — тел.
• Әйткәннән тел калмас.
• Әйтмәс җирдә авызың тый,

Кычытмас җирдә кулың тый.

• Җабага тайның бете ачы,

Әшәке кешенең теле ачы.

• Иле барның теле бар.
• Иң татлы тел — туган тел,

Анаң сөйләп торган тел.

• Инсафлының теле саф.
• Йомшак телле бәрән ике ананы имә.
• Кеше күрке йөз;

Йөзнең күрке — күз, Уйның күрке — тел, Телнең күрке — сүз.

• «Кеш» дип әйтергә теле юкның күзен карга чукыр.

(Тел ул үзеңне яклау коралы булып та хезмәт итә, дигәннән.)

• Күңеле турының теле туры.

(Төрдәше: «Күңеле расның теле рас».)

• Озын тел елан: авыздан чыкса, муенга урала.
• Сакауның телен әнисе белер.
• Оста барда кулың тый,

Белгән барда телең тый.

• Сакау сакауны үчекли.
• Сиңа бирелгән ике колак, бер тел:

Ике тыңла, бер сөйлә, калганын үзең бел.

• Сөяксез тел ни димәс.
• Сүз бер көнлек, тел гомерлек.
• Татлы тел тәхет били.
• Татлы тел тимер капканы ачар.
• Тел — ананың теләге,

Тел — ананың баласына иң кадерле бүләге.

• Тел белән әйтмичә, бармак белән төртеп булмый.
• Тел белмәгән теленнән абыныр.
• Телгә сак бул!
• Тел дигән дәрья бар,

Дәрья төбендә мәрҗән бар. Белгәннәр чумып алыр, Белмәгән коры калыр.

• Теле белән күктәге айны йөртә белгән,

Кулы белән казандагы майны эретә белмәгән.

• Теленә салынган,

Эшендә абынган.

• Телең белән күңелеңне бер тот.
• Телең белән узма,

Белем белән уз.

• Телең белән фикер йөртмә,

Уең белән фикер йөрт.

• Телеңне тезгендә тот,

Этеңне чылбырда тот!

• Телеңне тыйсаң, тыныч булырсың.
• Телне каләм саклый.
• Телең ни әйтсә, колагың шуны ишетер.
• Теле озын булмаганның гомере озын булыр.
• Теле озын кешенең акылы кыска булыр.
• Теле пычракның күңеле пычрак.
• Теле татлының дусы күп.
• Теле чибәрнең үзе чибәр.
• Теле юкны тигәнәк талар.
• Тел күңелнең көзгесе.
• Тел — кылыч: тиешсез җирдә тый, тиешле җирдә кый!
• Телделәр халык булып дөньяга чыккан,

Телсезләр балык булып дәрьяда калган, Бакылдыклар бака булып баткакта яталар, ди.

• Телләр белгән — илләр белгән.
• Тылмач үз җавабын үзе табар.
• Телне тешләп өзеп булмый,

Сөйләми дә түзеп булмый.

• Тел өчен теш төбенә утырталар.
• Тел ташны эретә.
• Тел Теләчегә барып кайта. (Теләче — Казан арты район үзәкләреннән берсе.)
• Телчән теленнән табар.
• Тәмле дә тел,

Тәмсез дә тел.

• Төче коймак пешергән кешегә бар, төче телле кешегә барма.
• Төче коймак тиз кикертә.
• Туган илем — иркә гөлем,

Киңдер сиңа күңел түрем.

• Туган телем — үз телем,

Туган илем — үз көнем.

• Туган телне кадерләгән халык кадерле булыр.
• Туры телем таш ярыр.
• Ул да яхшы, бу да яхшы,

Ашаган чакта бар да яхшы, Баш коткарган тел дә яхшы.

• Үткен тел — бәхет,

Озын тел — бәла!

• Һөнәр алды — кызыл тел. (Кызыл тел — оста, матур тел, димәк.).

Дәшми калу

• Авыздагы сүзгә син ия,

Авыздан чыккач, сүз ия.

• Бөтенләй сөйләшмәсәң, телсез булырсың.
• Бакалар бакылдаганда дәшми тору яхшырак.
• Дәшмәү — ризалык билгесе.
• Дәшми торганда, җүләр дә акыллы.
• Әйтмәс җирдә май кап!
• Әйтсәң сүз,

Әйтмәсәң түз.

• Күп вакытта дәшмәү җавап урынында тора.
• Күркә ун күкәй салса да дәшми, тавык берне салса да күрше авылга ишетелә.
• Эндәшмәгән кешегә тау эндәшми.
• Сөйләргә дә бел,

Тик торырга да бел!

Кеше, аның рухи йөзе, холыклар Холыклар

• Агач беленә җимешеннән,

Адәм — кыланмышыннан.

• Башта холык тап, аннан гыйлем.
• Иркенлек турылыкта,

Күркәмлек холыкта.

• Ишәкнең иярен алыштырып кына холкын алыштыралмассың.
• Кешене беләсең килсә, холкына кара,

Баланы беләсең килсә, уенына кара.

• Кеше холкын күзәт, үзеңнекен төзәт.
• Күп исле гөлләр арасында бер иссез гөл исле булган,

Күп иссез гөл арасында бер исле гөл иссез калган.

• Күркәм кием — тән зиннәте,

Күркәм холык — җан зиннәте.

• Күркәм холык — изге юлдаш.
• Үзе җайлының авызы майлы.
• Үзең ятык булсаң, эчкәнең катык булыр.

Үзең кыек булсаң, эчкәнең сыек булыр.

• Һәркемгә үз холыгы яхшы күренер.
• Чәчәкнең матурлыгы берни түгел, хуш исе булмаса.
• Яхшы холык дошманыңны дус итә.

Үз сүзлелек, үҗәтлек, кире беткәнлек

• Алдыннан килсәң сөзә,

Артыннан килсәң тибә.

• Аяз-аяз көннәрдә

Алма җыя Котбетдин; Явым-явым көннәрдә Печән җыя Котбетдин.

• Аяклыга юл бирмәс,

Авызлыга сүз бирмәс.

• Бакасы аяга, кысласы артка тарткан,

Аяк-куллары карышып каткан.

• Бүре бәйләүгә күнмәс,

Дуңгыз әйдәүгә килмәс.

• Әйткән саен мыркылдый,

Баскан саек шыркылдый.

• Әйтмәсәң белмәс, дәшсәң килмәс.
• Иренчәккә чигенчәк тап булыр.
• Ишәк алга тарта,койрыгы артка тарта.
• Ишәк койрыгы үсми, кире дә чүкми.
• Ишәк игә килмәс.
• Ишәк ишәклегенә барыр.
• Йөгәнне тискәре элмә, урынсызга түңкәрелмә.
• Кәкренең күләгәсе дә кәкре.
• Кире беткән кирегә сукалар.
• Кире беткән капка бар өстеннән койма аркылы чыгар.
• Кире кирегә саплар.
• Кире киткән — киртә сүткән.
• Кире киткән — кысла булган.
• Кире киткәннең сакалы киңгердегеннән чыга, ди.
• Кире киткән үрдәк күлгә арты белән чумар.
• Күргәнне киреләгән җиңгән, ди.
• Күңелләре киренең туннары тире,

Туннары тиренең йоннары кире.

• Каршы агачка каты чөй.
• Каршы адәм уен бозар, тинтәк адәм җыен бозар.
• Карышканның карыны ач.
• Кырысланган эт кырын карап йөгерер.
• Кырык кеше бер якка, кырын кеше бер якка.
• Кырын кеше кырыгында таз була, ди.
• Синеке дөрес, су үргә таба ага…
• Син сөйлисең Пирегә, Пире сөйли кирегә.
• Син тартасың табакка, ул тарта (башын) тагаракка.
• Стенага аткан борчак кире кайтыр да үзеңә бәрелер.
• Тешләшкән атның артыннан үт,

Тибешкәннең алдыннан үт.

• Тыңлаусызны җибәрсәң, тыңлый-тыңлый үзең барырсың.
• Үҗәт белән юләр бер.
• Үҗәт күзен бирсә дә, сүзен бирмәс.
• Үҗәтнеке. бер элгәре, биш кире.
• Үҗәтнең үз сиксәйе сиксән, кешенеке йөз алтмыш.
• Үзе тискәренең йөзе тискәре.
• Үзсүзле — үгез күзле.
• Үзсүзле үз сүзен өскә чыгарам дип аста калыр.
• Чөгем-чөгем дигән саен чөгем кире сикерә.
• Юл куйган ярпайган,

Карышкан картайган.

• Юньсезне табынга тартсаң, табакны түнтәрер.
• Этнең башын табакка салсаң, тәгәрәп төшәр.
• Эт эткә, эт койрыкка кушар.
• Этнең койрыгын турайталмассың.
• Этнең чапканын да, юртканын да белмәссең.

Нәфес, азгынлык

• Адәм җәй булса кышны тели, кыш булса җәйне тели.
• Аръяк яр һәрвакыт ямьлерәк күренә.
• Йөземне аша, бакчасын сорама.
• Кеше кулындагыга ымсынган, үз кулындагысы ычкынган.
• Кәбестәне сакларга кәҗәгә тапшырмыйлар.
• Нәфесеңә хуҗа бул!
• Нәфесне нигә өйрәтсәң, шуны куар.
• Нәфес ни теләми, холык җибәрми.
• Сәбәп сәбәптән узмый, нәфес гадәттән узмый.
• Этнең акылсызы коймакка нәфсен сузар.
• Эт янында сөяк ятмас.

Эш үткәч үкенү

• Балыкның ауга эләккәч акылы башына килә.
• Иртәгә үкенерлек эшне бүген эшләмә.
• Тауга менгәч сусавыңнан ни файда?
• Терсәкне бик тешләр идең дә җитми.
• Үткән эш кайтмый, үкен син, үл, ела! (Г. Тукайдан халыклашкан).
• Эч бер дә юкка пошмый.
• Эш үткәч үкенүдә ни файда.

 

Белем-гыйлем, уку-язу, галим-наданнар турында Белем-гыйлем

• Ата белеге белән адәм адәм булмас, әгәр үзе белмәсә.
• Аю беләгенә ышана,

Адәм белегенә ышана.

• Белем белен ашата.
• Белемдә бәхет,

Белемсезгә дөнья ләхет.

• Белемдә көч.
• Белем йөрәккә куәт.
• Белемлекнең чиге юк.
• Белем тәҗрибәдән туа.
• Белем һәр куркынычны җиңә.
• Беләктән белек көчле.
• Белем — нур, белмәү — хур.
• Бәхетне юлдан эзләмә, белемнән эзлә.
• Дөньяда иң зур байлык — белем.
• Дөнья яктыра көн белән,

Адәм яктыра белем белән.

• Җиде йортның телен бел,

Җиде төрле белем бел.

• Икми иген шытмас,

Өйрәнми белем йокмас.

• Яшьлегеңдә белем ал, картайганда сарыф кыл (тот, куллан).
• Кул кыла алмаганны, белем кыла.
• Акыл — тузмас кием,

Гыйлем — корымас кое.

• Ачыйк күзебезне, хур итмәсеннәр үзебезне.
• Бу заманда гыйлемсез, фәнсез кеше — җансыз-тәнсез кеше.
• Гыйлем — акылның яртысы.
• Гыйлем алу — инә белән кое казу.
• Гыйлем — ау,

Язу — бау.

• Гыйлем ашарга сорамас, ашарга бирер.
• Гыйлем булмаганда, бар акыл да юк була.
• Гыйлем дәрәҗәсе — дәрәҗәләрнең иң олысы.
• Гыйлем китапның эчендә дә, тышында да була.
• Гыйлемнән башка гамәлең юк,

Әйләнергә дә әмәлең юк.

• Гыйлемнән зур хәзинә юк.
• Гыйлем өйрәнү — бишектән ләхеткә чаклы.
• Гыйлемсез бер яши,

Гыйлемле мең яши.

• Дөньяны яуларга омтылма, аның гыйлемен яуларга омтыл.
• Дөнья тулы гыйлем,

Башыңда калганы белем.

• Адәм баласы көмеш,

Гыйлеме булса — алтын.

• Җирнең нуры кояш, кешенең нуры гыйлем.
• Син карышмасаң, гыйлем карышмый.

Китап

• Китап — белем чишмәсе.
• Китап галим — телсез мөгаллим.
• Китапның белмәгәне юк.
• Китапсыз өй — ишәк абзары.
• Үзеңнең надан икәнеңне беләсең килсә, күп китап укы.

Уку-язу

• Безне адәм иткән — уку,

Адәмне алга илткән — уку.

• Гыйлем акчага килми, тырышлык белән килә.
• Ерактагы укып беленә, якындагы күренә.
• Заман хәзер шундый заман:

Укымаган эттән яман.

• Күп укыган күп белер.
• Кояш җирне яктырта, уку мине.
• Уйламый уку — аңгыралык,

Укыганда икенчене уйлау — саңгыраулык.

• Уку — күңел нуры,

Укымый калган — кеше хуры.

• Уку каты булса да җимеше татлы.
• Уку — очкан кош,

Язу — тозак.

• Укусыз белем юк,

Белемсез көнең юк,

• Уку төбе — туку (кат-кат әйтеп күңелгә сеңдерү).
• Укы да бел, уйна да көл,

Уйнавын уйна, Йомышны да уйла.

• Укыдым дип әйтмә, аңладым дип әйт.
• Укып белү бер башка,

Күреп белү бер башка.

• Укысаң белерсең,

Укымасаң бөләрсең.

• Эшләми укуның кадерен белмәсәң, эшли-эшли укырсың!
• Аюга акыл өйрәткән таяк,

Аңкауга (аңгыра) акыл өйрәткән сабак.

• Бүгенге сабакны белмәсәң, иртәгәге сабакны бигрәк тә белмәссең.
• Кайда мәктәп ачылса — анда төрмә бикләнә.
• Мокытны кырык ел укыт — барыбер мокыт.
• Табак килсә, сабак куй,

Сабак килсә, табак куй (аш табынга килгәч, уку белән ашауны бутап йөрмәскә).

• Тук корсак сабакка чукрак.
• Уйна да көл, әмма сабагыңны бел.
• Ялкау шәкертнең китабы керләнми.

Язу-хат

• Акка кара төшсә югала
• Ат җитмәс җиргә хат җитмәс.
• Бармак белән каткан җирне казып була,

Әлифбасыз (алфавитсыз) язып була (Г. Тукайдан Дурак мәкальләшкән).

• Бирге урамда язганын аргы урамда үзе дә танымаган.
• Әйткән сүз очар җилгә,

Кул белән кәгазь калыр илгә (язган сүз калыр илгә, диләр).

• Кәгазь — дәрья, каләм — көймә.
• Кәгазьнең йөзен агарткан кара язу.
• Каз канаты кавырсын,

Хаты килсә алырсың.

• Каләм белән язганны кылыч белән дә боза алмассың.
• Каләм кылычтан үткен.
• Каләм өйрән, каләм изгегә тартыр;

Каләм тоткан кешенең зиһене артыр.

• Каләм тоткан әрәм булмас.
• Өч наданга алмашынмас бер язу белгән кеше;

Мәгърифәт эстәр, иренмәс һич кеше булган кеше (Г. Тукайдан мәкальләшкән).

• Ун кат укы, бер кат яз.
• Яза-яза язу остасы булалар.

Укыган белән укымаган кеше

• Бер укыган кешегә ике укымаганны бирсәләр дә алучы юк.
• Бүләк зур булмас,

Укыган кеше хур булмас.

• Күп яшәгән ни белер,

Күп укыган — шул белер.

• Укыган ил узар,

Укымаган ил тузар.

• Укыганмы? — димә, укыганын күңелеңә тукыганмы? — диген.
• Укыганның бите — көн,

Укымаганның бите — күн.

• Укыган укыр,

Укымаган күрә сукыр.

• Укыган уңар,

Укымаган туңар.

• Укымаган бер телле,

Укыган ике телле.

• Укымаган күзлене укыган сукыр җиңгән.

Галим

• Атай гыйлеме белән галим булып булмый.
• Галим белгәнен әйтер,

Ахмак җиңгәнен әйтер.

• Галим булу җиңел, адәм булу читен.
• Галим булсаң, галәм синеке.
• Галим булып кем туган?
• Галим кешене кадерләргә онытма!
• Галимнең күңеле океан диңгезе.
• Галимнең сүзе гомерең үткәнче,

Наданның сүзе ишектән чыкканчы.

• Галим үләр — сүзе калыр,

Йөргән җирендә эзе калыр.

• Кеше яңлыша-яңлыша галим булыр.

Надан

• Берни белмәгән кеше һәрвакыт боек булыр.
• Ишәкнең дәлиле йөгән.
• Мескен ишәккә һәркем менә.
• Надан белмәсә дә кычкыра.
• Наданга фикер әйтеп бактың ни —

Эт муенына энҗе-мәрҗән тактың ни!

• Надан кеше — сукыр тавык.
• Надан кеше сукырдан яман;

Ялкау кеше барыннан да яман.

• Надан кеше — яман кеше.
• Надан кулыннан су эчмә,

Тере суы булса да.

• Надан наданны сөяр,

Галим галимне сөяр.

• Наданның аяк баскан җирендә үлән корыр.
• Наданның сүзе вакытсыз кычкырган әтәч кебек.
• Надан ташка утырган — таш ташка утырган.
• Надан үзеннән башка беркемне дә сөймәс.
• Наян кеше — төлке кеше,

Надан кеше — көлке кеше.

Галим белән надан

• Бер галим йөз наданны җиңәр.
• Галим белен надан аермасы — карга белән былбыл аермасы.
• Галим белсә дә сорый, надан белми дә, сорамый да.
• Галим кеше үлсә дә терек,

Надан кеше йөрсә дә үлек.

• Галимнең бер көне, наданның бөтен гомеренә тора.
• Галим уйлар,

Надан ышаныр.

• Йөз надан бер галимнең тырнагына тормас.
• Надан булып туалар,

Галим булып үләләр.

• Наданның тересе дә үлек,

Галимнең үлесе дә терек.

• Наданлыкка ишәк кенә түзә.
• Наданлык оят түгел, укымау оят.
• Һәр нәрсәгә гаҗәпкә калу — наданлык галәмәте.
• Ялкаулык, наданлык, фәкыйрьлек — бер туганнар.

Гыйлем өйрәнү

• Гыйлем күп, гомер аз, кирәген өйрән!
• Адәм камыт киеп өйрәнми.
• Яшьлегеңдә өйрәнмәсәң, картлыгыңда үкенерсең.
• Өйрәнгән җирдә калмас.
• Өйрәнмичә чабата да үреп булмый.
• Өйрәнү бервакытта да соң түгел.
• Өйрәтсәң, аю да биергә өйрәнә.
• Тутый сөйләшергә өйрәнер, кеше булалмас.

Белү. Белгән белән белмәгән

• Азны белмәгән күпне һич белмәс.
• «Барын да беләм» дигәнче, берен дә белмим дисәңче!
• Белгән белешкә, белмәгән ни эшкә?
• Белгән белән белмәгән бер түгел.
• Белгән белән белмәгәннең аермасы дүрт төрле була имеш:

Беренчесе белә, белә икәнен дә белә; Икенчесе белә, белә икәнен белми; Өченчесе белми, белми икәнең белә; Дүртенчесе белми, белми икәнен дә белми.

• Белгән бер кылдан да аңлар,

Белмәгән бүрәнәдән дә аңламас.

• Белгән белгәнен эшләр,

Белмәгән бармагын тешләр.

• Белгәнгә унике,

Белмәгәнгә утыз ике.

• Белгәнең утыз,

Белмәгәнең туксан тугыз.

• Белгәнеңне сорама.
• Белгән мең бәладән котылган.
• Белгәннән беленмәгән күп.
• Белгән уңар,

Белмәгән туңар.

• Белемлене бала булса да ага дип бел!
• Белемле үлсә, кәгазьдә хаты калыр,

Оста үлсә, эшләгән заты калыр.

• Белемсез үзе белмәс, юньгә күнмәс.
• Белмәгәнгә гөмбә шалкан, ком талкан.
• Белмәгәнеңне кешедән сора,

Олы булмаса, кечедән сора.

• Белмәгәнне сорауның ояты юк.
• Белмәү гаеп түгел, белергә тырышмау гаеп.
• «Белмим» дип әйтмә, «теләмим» дип әйт.
• «Белмим»нең башы авыртмый.
• «Белмим» дию оят түгел.
• Берәү белмәгәнен берәү белер.
• Дөньяда белгән дә бар, белмәгән дә,

Бертигез булмыйдыр һич барча бәндә (М. Гафуридан халыклашкан).

• Әнә, менә дигәнче, яхшы-яманны белеп кал!
• Җил тегермәне икәнен беләм, суы каян килә икән дип әйтәм.
• Ие шул, юкәдә икән чикләвек.
• Ике сигез уналты икәне кем дә белә.
• Яшьлектә белгән — ташка язган,

Картайгач белгән — бозга язган.

• Йөзә белмәсәң, атаң буасында да батарсың.
• Утың булмаса, күршедән сора,

Үзең белмәсәң, кешедән сора.

• Һәр фил озын борынлы булса да,

Һәр озынборын фил булмый..

• Һәр ялтыраган алтын түгел.